چرا دندان های کودک شیرخوار خراب می شوند؟

مشاهده رویش اولین دندان‌های کودکان یکی از ارزشمند ترین تجربه‌هایی است که هر پدر و مادری ممکن است در زندگی خود تجربه کند؛ اما خراب شدن و پوسیدگی زودهنگام دندان‌ های شیری کودکان می‌ تواند موجب ایجاد نگرانی‌هایی در مورد سلامت دهان و دندان کودکان شود. پوسیدگی دندان کودکان شیرخوار ممکن است به دلایل مختلفی مانند تغذیه‌ ی نامناسب یا رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان ایجاد شود. راهکارهای مختلفی برای جلوگیری یا مدیریت پوسیدگی دندان‌های شیری کودکان وجود دارند که رعایت آنها برای سلامت دندان‌های دائمی نیز مفید و ضروری است. در این مقاله اصلی‌ ترین دلایل خراب شدن دندان کودک شیرخوار و روش‌های پیشگیری و کنترل این مشکلات را بیان کرده و راهکارهای عملی برای افزایش سلامت دهان و دندان کودکان شیرخوار ارائه خواهیم داد.

دلایل پوسیدگی دندان‌های کودک شیرخوار

• مصرف شیر شبانه را شاید بتوان اصلی‌ ترین دلیل پوسیدگی دندان کودکان پس از یک سالگی نام برد. زمانی که کودک (پس از یک سالگی) قبل از خواب شیر می‌خورد، خواه شیر مادر باشد یا شیر خشک، بخشی از آن در اطراف دندان‌ها باقی می‌ماند و محیط دهان را اسیدی می‌کند که به‌سرعت باعث آسیب دندان‌های شیری می‌شود.
• سایر عواملی که باعث خرابی دندان کودک شیرخوار می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
• مصرف مواد قندی و شیرین: برخی والدین ممکن است نبات یا عسل را در شیر حل کنند یا آبمیوه و چای‌شیرین زیادی به کودکان خود بدهند. مصرف این خوراکی‌های قندی منجر به آسیب زودهنگام دندان‌های شیری کودک می‌شود.
• استفاده از ظرف مشترک بین والدین و کودکان: ظرف غذا یا قاشقی که با محیط داخل دهان بزرگسالان در ارتباط باشد نباید همزمان برای کودکان نیز استفاده شود. این مسئله می‌تواند باعث انتقال آلودگی‌های باکتریایی از دهان والدین به کودکان شود. علاوه بر این، توصیه می‌شود به غذای کودک فوت نکنید و یا از غذایی که بخشی از آن را خودتان میل کرده‌اید (مثل لقمه‌ای که گاز زده‌اید) به کودک خود ندهید.
• استفاده از شیشه شیر یا پستانک در سنین بالاتر: در کودکانی که در سنین 2 سالگی یا بالاتر هستند نباید از شیشه شیر یا پستانک استفاده شود؛ زیرا می‌توانند باعث آسیب‌های ساختاری به دهان، ناهنجاری‌های فک، کج شدن دندان‌ها، باریکی سقف دهان و پوسیدگی دندان‌های کودکان شوند.
• علاوه بر موارد بالا، برخی عوامل نیز وجود دارند که اگرچه احتمال ایجاد آنها در کودکان کمتر است، اما می‌توانند باعث ایجاد خرابی دندان در کودکان شیرخوار شوند. عوامل ژنتیکی، برخی بیماری‌های سیستماتیک مانند رفلاکس معده و کمبود ویتامین D از جمله‌ی این عوامل هستند. توصیه می‌شود پس از اینکه اولین دندان کودکان رشد کرده و نمایان شد، جهت معاینه و دریافت مشاوره به دندانپزشک کودکان مراجعه نمایید.

نقش تغذیه در سلامت دندان‌های کودک شیرخوار

نوزادی که به‌تازگی متولد شده است، تا سن 6 ماهگی تنها به شیر مادر نیاز دارد؛ اما از شش ماهگی به بعد، نیاز کودک به انرژی و مواد مغذی افزایش می‌یابد و لازم است تا از مواد غذایی مکمل مانند شیرخشک در کنار شیر مادر استفاده شود. باید توجه داشته باشید که نوع مواد غذایی استفاده شده توسط نوزادان در سلامت دهان و دندان آنها بسیار موثر است. برای همین، توصیه می‌شود نکات زیر را در تغذیه کودک شیرخوار رعایت کنید تا به سلامت دهان و دندان آنها کمک کرده باشید:

• مصرف مکمل‌های غذایی حاوی کلسیم یا مواد غذایی مانند شیر، ماست، پنیر و بادام برای تقویت مینای دندان مفید است.
• مصرف مواد غذایی حاوی فسفر مانند ماهی، برنج، تخم مرغ و گوشت قرمز می‌تواند باعث تقویت مینای دندان شود.
• مکمل‌ها یا مواد غذایی حاوی ویتامین D مانند زرده‌ی تخم مرغ و ماهی برای جذب کلسیم در بدن ضروری هستند.
• مکمل‌ها یا مواد غذایی حاوی ویتامین C مانند مرکبات، فلفل، کلم بروکلی و ... برای تقویت لثه‌ها و کاهش التهاب و آسیب آنها بسیار مفیدند.
• مکمل‌ها یا مواد غذایی ترد و حاوی فیبر مانند هویج، کرفس، سیب و خیار می‌توانند باعث ترشح بیشتر بزاق شده و سلامت دهان و دندان را تضمین کنند.
• مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها مانند سیب، انگور، پرتقال، کیوی و ... می‌تواند به کاهش التهاب لثه‌ها و مبارزه با عوامل عفونی مانند باکتری‌های دهان مفید باشد.
• زمان مصرف مواد غذایی توسط کودک نیز بسیار مهم است. به طور کلی توصیه می‌شود که پس از یک سالگی، قبل از خواب به کودک خود شیر کافی یا غذای مکمل مانند شیرخشک بدهید، اما در طول شب سعی کنید کودکتان هیچ نوع خوراکی یا نوشیدنی‌هایی به‌جز آب میل نکند. پس از مصرف شیر یا هر ماده‌ی غذایی در شب، حتما دندان‌های کودک را قبل از خواب تمیز کنید. نوشیدن کمی آب قبل از خواب نیز به بهداشت دهان و دندان کودکان کمک می‌کند.

همچنین، مصرف مواد غذایی زیر را در کودکان محدود کنید تا به سلامت دهان و دندان آنها کمک کرده باشید:

• انواع شکلات، آبنبات و تنقلات شیرین
• نوشیدنی‌های قندی مانند انواع آبمیوه ها، نوشابه و شربت
• مواد غذایی سفت مانند یخ و خوراکی‌های چسبناک مانند تافی و ...
• مصرف کیک، شیرینی، نان قندی و ...

مراقبت‌های بهداشتی دندان در دوران شیرخوارگی

در کودکانی که در سنین شیرخوارگی (زیر 2 سال) هستند، رعایت نکات زیر به سلامت بیشتر دهان و دندان کمک می‌کند:

• مراقبت از سلامت دهان و دندان کودک قبل از رویش اولین دندان‌ها آغاز می‌شود. بنابراین، هربار پس از اینکه کودک شما شیر خورد، لثه‌های او را با پارچه‌ی تمیز و مرطوب به‌آرامی پاک کنید. این کار از تشکیل پلاک روی لثه جلوگیری می‌کند.
• پس از رویش اولین دندان‌های کودک، از مسواک نرم و مخصوص برای تمیزکردن دندان‌های کودک خود استفاده کنید. مقدار بسیار کمی خمیردندان مخصوص، در حد یک دانه‌ی برنج، برای دندان‌های نوزادان کافی است.
• مصرف بیش از اندازه‌ی خمیردندان یا فلوراید می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های سفید روی دندان نوزادان شود، بنابراین از خمیردندان مخصوص نوزادان با مقدار فلوراید پایین استفاده کنید و در هربار استفاده، به مقدار بسیار کم خمیردندان اکتفا کنید.
• با افزایش سن نوزادان، روش درست مسواک زدن را به آنها بیاموزید و آنها را تشویق به مسواک‌زدن کنید.
• روزی 2 بار دندان‌های کودک خود را مسواک بزنید؛ یکبار در طول روز و یکبار قبل از خواب نوزاد (پس از مصرف شیر شبانه).
• رژیم غذایی سالم برای نوزدان خود انتخاب کنید؛ تا حد امکان از مواد شیرین و قندی استفاده نکنید.
• برای غذای کودکان از ظروف مشترک با بزرگسالان، قاشق استفاده‌شده یا غذای گاززده شده استفاده نکنید تا آلودگی از دهان بزرگسالان به دهان کودکان منتقل نشود.
• پس از رویش اولین دندان‌ها به دندانپزشک کودکان مراجعه کنید تا سلامت دندان و لثه‌ی کودک بررسی شده و راهکارهای مراقبتی به شما اطلاع داده شود.

جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و شیرخواران

برای جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و شیرخواران، علاوه بر رعایت نکات مراقبتی، توجه به نکات زیر نیز ضروری است:

• برای حفظ سلامتی دندان کودکان، لازم است تا والدین نیز دندان‌های سالمی داشته باشند؛ بنابراین، اگر دندان پوسیده و خراب دارید لازم است نسبت به درمان آنها اقدام کنید.
• پس از 6 ماهگی مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک کودکان داشته باشید تا وضعیت دندان‌های کودکان به‌خوبی بررسی شود.
• مراقبت‌های مربوط به لثه و دندان را به طور منظم پیگیری کنید.
• پس از 6 ماهگی و به‌تدریج شیر شبانه را کاهش دهید.
• از سن سه سالگی، علاوه بر مسواک، استفاده از نخ دندان را نیز به کودکان خود یاد دهید.
• از عادات دهانی بد در کودکان جلوگیری کنید. برای مثال، از شیشه شیر برای کمک به خوابیدن کودک استفاده نکنید؛ می‌توانید در شیشه شیر، به جای شیر از آب استفاده کنید.
• از 12 ماهگی به بعد استفاده از شیشه شیر یا پستانک در کودکان را کاهش داده و تا 2 سالگی متوقف کنید. پس از دو سالگی استفاده از پستانک یا شیشه شیر می‌تواند آسیب فک، دهان و دندان‌ها را در پی داشته باشد.
• هر شش ماه یک بار و بر اساس نظر دندانپزشک، فلورایدتراپی موضعی انجام دهید. برای این کار لازم است تا به دندانپزشک کودکان مراجعه کنید.
• درصورتی‌که اولین نشانه‌های پوسیدگی دندان را در نوزادان خود مشاهده کردید به دندانپزشک مراجعه کنید و از پیشرفت خرابی دندان جلوگیری کنید.

آیا دندان‌های شیری به مراقبت‌های جدی نیاز دارند؟

اگرچه دندان‌های شیری، موقتی هستند اما توجه به سلامت آنها از جنبه‌های مختلفی ضروری است. دندان‌های شیری کودکان به‌تدریج رشد می‌کنند و تا زمانی که دندان‌های دائمی در سنین 6 تا 7 سالگی رشد نکرده‌اند، باعث ایجاد شکل عضلات فک و صورت می‌شوند. طول قوس فکی و دهانی، لبخند و چهره، نحوه‌ی ادای کلمات، جویدن صحیح غذا، هضم درست و سلامت دستگاه گوارش از جمله نقش‌هایی هستند که دندان‌های شیری دارند. اگر مراقبت کافی از دندان‌های کودکان صورت نگیرد و پوسیدگی زودهنگام دندان شیری ایجاد شود، می‌تواند باعث جابه‌جایی دندان‌ها و اختلال در رشد دندان‌های دائمی شود. علاوه بر این، درد، عفونت و آبسه نیز ممکن است در اثر بی‌توجهی به دندان‌های شیری کودکان ایجاد شوند که می‌توانند باعث ناراحتی و آسیب به کودکان شوند. بنابراین، ضروری است تا والدین مراقبت جدی و کافی از دندان‌های شیری کودکان، حتی قبل از رویش آنها، داشته باشند.

چه زمانی برای اولین بار به دندانپزشک کودکان مراجعه کنیم؟

بهترین زمان برای اولین ویزیت پزشک زمانی است که اولین دندان شیری کودک شروع به رشد می‌کند که معمولا بین 6 تا 8 ماهگی است. دندانپزشک در این مراجعه، سلامت دهان و دندان کودک را به طور کامل بررسی می‌کند و هرگونه نشانه‌ای از آسیب، مشکلات لثه‌ای یا ناهنجاری‌های فکی را بررسی می‌کند. علاوه بر این، دندانپزشک کودکان به شما آموزش‌های لازم در مورد نحوه صحیح مراقبت از دندان‌ها، مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و تغذیه مناسب برای کودک را بسته به شرایط کودکتان ارائه می‌دهد تا با حفظ سلامت دهان و دندان نوزاد، از ایجاد مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.

سوالات متداول درباره پوسیدگی دندان کودکان

1- آیا پوسیدگی دندان‌های شیری می‌تواند بر روی دندان‌های دائمی تأثیر بگذارد؟

بله، پوسیدگی دندان‌های شیری می‌تواند باعث جابه‌جایی دندان‌ها یا آسیب لثه شده و روی رشد دندان‌های دائمی تاثیرگذار باشد.

2- آیا مصرف شیر شبانه حتماً باعث خرابی دندان‌ها می‌شود؟

مصرف شیر شبانه اگر بدون رعایت مراقبت‌های بهداشتی باشد و دهان و دندان‌های کودک به طور مناسب تمیز نشوند احتمال خرابی دندان‌ها را افزایش می‌دهد.

3- آیا فقط شکر در پوسیدگی دندان‌ها نقش دارد؟

خیر، مواد غذایی مختلف مانند نشاسته نیز می‌توانند در پوسیدگی دندان موثر باشند.

4- آیا دندان‌های شیری پوسیده باید کشیده شوند؟

بسته به وضعیت کودکان، ممکن است دندان شیری پوسیده کشیده شود و یا با نظر پزشک متخصص، راهکار درمانی دیگری توصیه شود.

5- آیا فقط استفاده از مسواک برای تمیز کردن دهان کودک کافی است؟

خیر، در کودکانی که هنوز دندان شیری آنها رشد نکرده است، لثه‌ها را می‌توان با دستمال پاکیزه و مرطوب تمیز کرد. پس از رشد دندان‌ها، استفاده از مسواک و خمیردندان مخصوص کودکان توصیه می‌شود. در سنین بالاتر نیز به‌تدریج استفاده از نخ دندان را باید به کودکان یاد داد.

نتیجه‌ گیری

حفظ سلامت دندان‌های شیری کودکان برای جلوگیری از مشکلات بیشتر در آینده ضروری است. دندان‌های شیری کودکان ممکن است به دلایل مختلفی آسیب ببینند که با رعایت برخی مراقبت‌ها، می‌توان از بسیاری از این آسیب‌ها جلوگیری کرد. مراقبت صحیح از دندان‌های شیری از همان ابتدای رویش، نه‌تنها سلامت دهان کودک را تضمین می‌کند، بلکه به رشد سالم دندان‌های دائمی نیز کمک می‌کند. والدین باید با آگاهی از این عوامل و اهمیت مراجعه منظم به دندانپزشک، محیطی سالم برای رشد دندان‌های فرزندشان فراهم کنند.

• فیشورسیلنت یا شیارپوش دندان چیست و علت انجام آن؟
  تاریخ انتشار : 1402-06-11تاریخ بروز رسانی : 1403-10-08


• فلوراید درمانی چگونه از پوسیدگی دندان کودکان جلوگیری می کند؟
  تاریخ انتشار : 1402-06-07تاریخ بروز رسانی : 1403-08-20


• علائم پوسیدگی دندان کودکان چیست؟
  تاریخ انتشار : 1403-03-24تاریخ بروز رسانی : 1403-08-20


• تاثیر قطره آهن روی پوسیدگی دندان کودکان
  تاریخ انتشار : 1403-06-16تاریخ بروز رسانی : 1403-08-20


• راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از پوسیدگی دندان های شیری در کودکان
  تاریخ انتشار : 1403-07-21تاریخ بروز رسانی : 1403-08-20